Napori srpske javne diplomatije
Ponovno brendiranje nacije
Iako neki unutrašnji faktori nestabilnosti u kontekstu unutrašnje politike evropeizacije i dalje postoje, a uslovi za prihvatanje aplikacije za članstvo u EU bi tek trebalo da budu ispunjeni, rezultati promocije imidža srpske države se već jasno mogu uočiti kao pozitivni
Piše GIANNA MERKI
Lisabon, PORTUGAL
* Članak je deo master rada u oblasti međunarodnih odnosa – saradnja i diplomatija
Prevela: DUNJA TASIĆ
Srpski institut za javnu diplomatiju koji je, sa sedištem u Briselu, formiran 2005. godine, trenutno je fokusiran na odnos Srbije i Evropske Unije ukazujući na važnost uspostavljanja dobrih relacija između ovih partnera, i stavlja do znanja da taj odnos predstavlja prioritetno pitanje u srpskoj spoljnoj politici. Prema rečima menadžera za odnose s javnošću ove institucije 2006. godine, prepoznavanje srpskog identiteta u inostranstvu može se postići kroz četiri stuba: javni poslovi, privreda, biznis (strane investicije i izvoz) i turizam, a i kultura je takođe prepoznata kao značajna oblast.
Kada su u pitanju integracije u međunarodnoj trgovini, Srbija je pokazala interesovanje da se pridruži Svetskoj trgovinskoj organizaciji (STO) od 2005. godine, iako i dalje čeka na prijem u punopravno članstvo, što će se dogoditi nakon kompletiranja implementacije pravila Svetske trgovinske organizacije u nacionalnu legislativu.
Što se tiče evrointegracija, Srbija je zvanično podnela svoju prijavu za članstvo u EU u decembru 2009. godine, mesecu u kojem su građani Srbije dobili mogućnost da putuju bez viza u zemlje Šengenskog sporazuma, na period do 90 dana. Pre 2009. Srbija i EU su imale razgovore u vezi sa mogućim prijemom u članstvo. Ono što je bilo od esencijalne važnosti za prihvatanje kandidature Srbije jeste puna saradnja sa tribunalom u Hagu, pogotovo izručenje vojnih komandanata Gorana Hadžića i Ratka Mladića, kao i politički važnih ličnosti, Vojislava Šešelja i Radovana Karadžića, koji su bili umešani u ratne zločine devedesetih. Ova faza je nedavno kompletirana privođenjem Gorana Hadžića, što je događaj koji je 2011. godine smatran ‘kartom za EU’, i trenutkom stabilizacije odnosa Srbije i EU. Prihvatanje kandidature Srbije za članstvo u EU nije se dogodilo u decembru, zbog slabog napretka u razgovorima Beograda i Prištine u vezi sa kosovskim pitanjem, a konačna odluka o kandidaturi odložena je za mart 2012.
Kada je reč o odnosima između Srbije i Kosova, važno je napomenuti da je Kosovo proglasilo nezavisnost u februaru 2008. godine i da naredne tri godine nije bilo komunikacije ni uspostavljanja odnosa između srpskih i kosovskih vlasti, da bi ova tišina prestala u martu 2011, uz podršku EU. Međutim, bitno je naglasiti da ovaj dijalog ne uključuje sporazume o statusu samog Kosova, već ima za cilj rešavanje određenih ključnih problema koji se tiču svakodnevnog života lokalnog stanovništva, koje je pogođeno ovom situacijom, kroz pronalazak kompromisnih rešenja. Uspeh je postignut po pitanju priznanja univerzitetskih diploma, slobode kretanja između srpskih i kosovskih granica – uz mogućnost prolaska samo uz ličnu kartu, kao i ukidanjem međusobnog embarga u trgovini na osnovu rešenja postignutih u septembru 2011. godine. Uprkos ovim dogovorima, bilateralni pregovori su odugovlačeni zbog događaja na granici, kada su etnički Srbi formirali barikade da bi sprečili kontrolu policije Kosova i KFOR-a na srpskoj granici. Pregovori su nastavljeni u novembru 2011.
Dobri odnosi sa ne-članicama EU
Pored uspostavljanja dobrih odnosa sa EU, Srbija je ulagala i u dobre odnose sa državama nečlanicama, pre svega sa Švajcarskom – sa kojom je novembra 2011. ponovo potvrdila produbljenje bilateralnih odnosa u ekonomskoj oblasti i saradnju dve države u multilateralnim organizacijama.
Republika Srbija takođe ima dobre diplomatske odnose sa ogromnim brojem zemalja, što je vidljivo u njenoj velikoj diplomatskoj mreži koja uključuje predstavništva u 67 zemalja. Ovo je delimično rezultat zaostavštine uloge Beograda i SR Jugoslavije u formiranju Pokreta nesvrstanih 1961. godine. Iako je Jugoslavija izbačena iz Pokreta 1992, Srbija ima poziciju posmatrača od 2003, a Beograd je bio domaćin 50. samita ovog pokreta u septembru 2011. Kada su u pitanju međunarodne organizacije, interesantno je pomenuti da je Srbija istakla kandidaturu za predsedništvo OEBS-a – Kazahstan je nedavno u februaru 2012. imenovan za 2015. godinu. Pored ovoga, Srbija se prijavila za predsedavanje Generalnom skupštinom UN, gde bi bila predstavljena od strane Vuka Jeremića.
Još jedan element koji svedoči o pomirenju sa prošlošću je odnos novoproglašene Republike Srbije (2006, nakon odvajanja Crne Gore) i NATO-a, gde je Srbija postala član NATO programa Partnerstvo za mir u decembru 2006. godine.
U kontekstu mira, dve činjenice bi trebalo da budu istaknute. Prva se odnosi na srpske napore pri mirovnim misijama UN, i slanje jedinica u Kongo, Čad, Liberiju, Obalu Slonovače, Kipar i Libiju, čime želi da popravi svoj imidž koji se vezivao za ratove, a sada se vezuje za promociju i održanje međunarodnog mira. Druga bitna činjenica odnosi se na predsednika Borisa Tadića koji je u novembru 2011. godine dobio nagradu ‘Sever – jug’ Saveta Evrope (zajedno sa Souhayr Belhassenom, koji predstavlja Jug). Ova nagrada se godišnje dodeljuje dvema ličnostima koje su se istakle u promociji ljudskih prava – u Tadićevom slučaju, za njegov rad na političkom pomirenju u regionu i za napore u vezi sa evrointegracijama i održanjem međunarodne pravde, nakon izručenja generala Haškom tribunalu.
Unutrašnja pitanja i poteškoće
Uprkos gorepomenutim naporima Srbije da se integriše u međunarodnu zajednicu, postoje neki unutrašnji odnosi koji doprinose stagnaciji i poteškoćama u promociji imidža Srbije.
Neke opozicione stranke su i dalje nacionalistički nastrojene, pa tako i protiv evrointegracija i Evropske unije, kao što je slučaj sa Srpskom radikalnom strankom. Najveća opoziciona stranka u Srbiji – Srpska napredna stranka je umerenija i ne protivi se članstvu Srbije u EU, ali istovremeno ističe važnost uspostavljanja dobrih odnosa sa Rusijom, Kinom i ostalim zemljama BRIKS-a. Takođe veruje da je saradnja sa Haškim tribunalom i izručenje optuženih ‘poniženje’ za državu. Međutim, SNS nije protestovala kad je Mladić izručen, kao što su to činile SRS i DSS.
Jedan od osnovnih problema koji ostaje je svakako sklonost ka nacionalističkim protestima i nasilju, pre svega od strane nekih unutrašnjih nacionalističkih pokreta poput Obraza i Srpskog narodnog pokreta. Beogradska Gej parada je trebalo da bude održana u oktobru 2011. ali je otkazana iz bezbednosnih razloga, imajući u vidu nekoliko nasilnih događaja u prethodnim godinama i ozbiljne pretnje od strane pripradnika radikalnih pokreta, kao što je gorepomenuti Obraz. Ovo otkazivanje slobode izražavanja kao da odražava način na koji neke manjinske grupe ili pokreti imaju mogućnost da utiču na srpsku politiku.
Pored unutrašnje-političkih pitanja i pokreta, Srbija ima i svojih prednosti i mogućnosti promocije imidža kroz sport i muziku, pre svega zahvaljujući uspesima vaterpolista, 
košarkaša i tenisera (pogotovo zahvaljujući Novaku Đokoviću, zvanično prvom teniseru na svetu), zatim tu je i Emir Kusturica, pisac Ivo Andrić, festival trube Guča i Egzit koji privlače na hiljade ljudi svake godine.
Još jedno važno sredstvo na raspolaganju Srbiji je i njena dijaspora, jer su pripadnici dijaspore i neka vrsta nezvaničnih ambasadora svoje zemlje. Imajući u vidu njen značaj, Srbija čak ima i Ministarsvo vera i dijaspore.
Pozitivni rezultati promocije imidža Srbije
Nedavna problematična prošlost Srbije (kao deo bivše SFRJ i kasnije SRJ do 2003), kao i njena povezanost sa nacionalizmom i ratnim zločinima, izazvala je potrebu za rekonstrukcijom diplomatske strategije i ponovnim brendiranjem nacije u međunarodnoj zajednici.
Srpska diplomatija je usmerena na integraciju i participaciju u međunarodnim organizacijama, kao što svedoči njena prijava za članstvo u Svetskoj trgovinskoj organizaciji, kandidatura za predsedavanje OEBS-om, kao i kandidatura Vuka Jeremića za predsedavanje Generalnom skupštinom UN; zatim jačanje bilateralnih i multilateralnih odnosa sa etnički raznovrsnim državama, pomirenje sa prošlošću potpisivanjem partnerstva za mir sa NATO-om i članstvo u brojnim mirovnim misijama UN-a širom sveta. Bitno je pomenuti i relevantnu ulogu srpskog predsednika Borisa Tadića kao objektivno značajne figure u promociji srpskog imidža, koji se prepoznaje u svetu kao predstavnik dijaloga, mira, vojne neutralnosti i integracija – a takođe je i dobitnik Sever-jug nagrade Saveta Evrope za 2011. godinu.
Pored pomenutog, krucijalno je uzeti u obzir da jedan od osnovnih izvora, ako ne ‘stubova’ za promociju Srbije, svakako jeste njen odnos sa Evropskom unijom. Srbija je podnela prijavu za članstvo u EU 2009. godine, koja čeka konačno odobrenje u martu 2012. zbog ispunjenja uslova oko saradnje sa Haškim tribunalom.
Iako neki unutrašnji faktori nestabilnosti u kontekstu unutrašnje politike evropeizacije i dalje postoje, a uslovi za prihvatanje aplikacije za članstvo u EU bi tek trebalo da budu ispunjeni, rezultati promocije imidža srpske države se već jasno mogu uočiti kao pozitivni.
(Objavljeno: 27.02.2012.)
http://www.wavemagazine.net/0_srb/arhiva/64/politika/napori-srpske-javne-diplomatije.htm
